1. Giới thiệu về tết cổ truyền Việt Nam

Tết Nguyên đán là một ngày lễ quan trọng nhất trong năm của người Việt. Các phong tục ngày Tết cũng là một nét đẹp văn hóa, các món ăn trong ngày Tết cũng là phong tục truyền thống của dân tộc Việt Nam.

Theo quan niệm của người Việt Nam, ngày Tết đầu xuân là ngày đoàn tụ, đoàn viên. Hàng năm mỗi khi Tết đến, người Việt Nam có tục lệ dù làm bất cứ nghề gì, ở bất cứ nơi đâu đều mong được trở về sum họp dưới mái ấm gia đình, được sống lại với những kỷ niệm đầy ắp yêu thương của tuổi thơ yêu dấu. “Về quê ăn Tết”, đó không phải là một khái niệm thông thường đi hay về, mà là một cuộc hành hương về với cội nguồn.

Chúng ta đã từng nghe câu:

“Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ

Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh”

Từ thời vua Hùng dựng nước đến nay, dân tộc Việt lưu truyền tục gói bánh chưng, bánh tét vào dịp Tết.

Bên nồi bánh chưng đỏ lửa, ông bà, cha mẹ lại kể cho con cháu nghe về truyền thuyết Lang Liêu gói bánh chưng, bánh giầy dâng vua Hùng, kể về truyền thống gia đình, về ân đức tổ tiên, qua đó mà giáo dục con cháu về đạo lý uống nước nhớ nguồn, về lễ hiếu và cách gìn giữ trân trọng truyền thống.

Dưới đây là danh sách các món ăn thường xuất hiện trong mâm cơm ngày Tết ở các vùng miền

• Tết miền Bắc: Bánh chưng:

Dân gian xưa có câu: “Thịt mỡ dưa hành, câu đối đỏ/Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh”. Bánh chưng được coi là linh hồn của ngày Tết và là loại bánh có lịch sử rất lâu đời trong nền văn hóa ẩm thực của Việt Nam.

Bánh được làm từ loại gạo nếp ngon, thịt lợn, đậu xanh và được gói vuông bằng lá dong, sau đó đem luộc trong khoảng 8 – 10 giờ cho đến khi chín. Bánh dẻo, thơm mùi thơm của gạo nếp và có màu xanh của lá dong.

Xôi gấc:

Theo quan niệm của ông bà xưa, màu đỏ là màu của sự may mắn, màu của hạnh phúc lứa đôi. Do đó, trong những ngày rằm, ngày lễ, đặc biệt là ngày Tết Nguyên Đán thì nhất định phải có 1 đĩa xôi gấc .

Xôi gấc được nấu từ gạo nếp ngon trộn lẫn với thịt quả gấc tươi rồi cho vào nồi hấp. Sau khi xôi chín sẽ có màu đỏ tươi đẹp mắt, thơm ngon mà lại rất bổ dưỡng với hàm lượng vitamin A cao.

Thịt gà luộc:

Gà luộc là một món ăn quen thuộc, không thể thiếu trong các mâm cỗ, nhất là trong dịp Tết. Đĩa gà luộc xuất hiện trong mâm cơm đãi khách nổi bật nhờ màu vàng ươm, căng bóng, thịt mềm mà da vẫn dai.

Thịt đông:

Thịt đông là một trong những món ăn ngày Tết đặc trưng của người dân miền Bắc. Thịt đông có màu nhàn nhạt của thịt, khi đông sẽ có một lớp váng mỡ trắng mịn trên bề mặt. Khi ăn sẽ cảm nhận được độ mềm, ngậy, thơm béo của miếng thịt, mộc nhĩ giòn, thêm vị man mát của rau câu vô cùng hấp dẫn, đưa cơm.

Dưa hành:

Dưa hành là món ăn dân dã nhưng lại rất đặc biệt trong những món ăn ngày Tết của người Bắc. Món ăn này có vị chua, cay nhẹ được dùng để ăn kèm với bánh chưng hoặc thịt đông rất ngon.

Dưa hành được xem là món ăn chống ngán vô cùng hữu hiệu trong những mâm cỗ Tết.

Canh bóng bì lợn:

Canh bóng bì lợn hay còn gọi là canh bóng thả, là món ăn có trong mâm cỗ mỗi dịp Tết của người Hà Nội xưa. Vị thanh mát, ngọt dịu của nước dùng, kèm với thịt mọc béo thơm, bóng bì giòn sần sật, thơm lừng hương nấm và rau củ tạo nên hương vị trọn vẹn.

Giò lụa, giò xào:

Giò lụa, giò chả hay chả lụa là tên gọi của món ăn được làm từ hai nguyên liệu cơ bản là thịt nạc thăn lợn giã nhuyễn kết hợp với nước mắm ngon, gói trong lá chuối và luộc chín. Giò lụa được xem là món ăn vừa phổ thông vừa sang trọng.

Đây cũng là món ăn quen thuộc của người Việt trong năm chứ không chỉ ngày Tết. Khi bày cỗ, giò thường được thái theo khoanh, chia thành miếng gọn gàng, trông đẹp mắt và dễ gắp.

Giò xào là món ăn truyền thống với thành phần chính là thịt thủ (phần thịt ở đầu con lợn), xào chín cùng một số nguyên liệu khác như mộc nhĩ, hạt tiêu, gia vị… rồi gói và nén chặt. Bắt nguồn từ miền Bắc Việt Nam và hiện nay đã phổ biến khắp nước.

Canh măng:

Canh măng khô là món canh không thể thiếu trong mâm cỗ ngày Tết của người miền Bắc. Món ăn này không chỉ thể hiện sự khéo tay, tỉ mỉ của gia chủ mà còn có vai trò “điều hòa” vị cho bữa cơm ngày Tết vốn rất ngán và nhiều đạm.

Có rất nhiều loại măng để dùng cho món này như măng xé, măng lá,... Thế nhưng hai loại măng ngon nhất là măng lưỡi lợn và măng nứa hương. Canh măng thông thường được nấu với móng giò hoặc ngan/gà già. Thế nhưng đặc trưng của ngày Tết Nguyên đán là canh măng nấu cùng chân giò.

Nem rán:

Trong mâm cỗ ngày Tết của người miền Bắc, món nem rán là một món ăn vô cùng đặc trưng và là một phần không thể thiếu.

Bên ngoài màu vàng óng, bên trong thì chứa đầy thịt, mộc nhĩ và giá, nem rán là món ăn độc đáo và hấp dẫn không thể thiếu được trong những ngày Tết của người miền Bắc. Món ăn này được rất nhiều người ưa thích và còn được xem là “quốc hồn quốc túy” của người Việt.

• Tết miền Trung: Bánh tét:

Mở đầu danh sách trong mâm cỗ ngày Tết miền Trung thì không thể không nhắc đến món bánh Tét. Vào những ngày Tết đến Xuân về, người dân miền Trung thường gói bánh tét với ý nghĩa sum vầy, cầu một năm mới ấm no, hạnh phúc.

Bánh tét miền Trung thường được làm từ nguyên liệu chính gồm lá chuối, gạo nếp và thịt lợn, sau đó gói thành hình trụ dài và cắt thành khoanh tròn đẹp mắt. Lớp nếp được nấu chín kỹ thơm dẻo, bên trong là lớp nhân đậu xanh bùi bùi hoà quyện với nhân thịt đậm đà, rất hấp dẫn.

Bên cạnh đó, ngày nay bánh tét ngày Tết còn được biến tấu thành nhiều loại khác như: bánh tét trứng muối, bánh tét hạt điều,... cũng không kém phần ngon miệng. Thêm vào đó, ngày nay bánh tét chay cũng là sự lựa chọn tuyệt vời trong mâm cỗ ngày Tết của người miền Trung.

Nem chua:

Món nem chua là một món ăn rất đặc trưng trong mâm cỗ Tết người miền Trung. Món ăn được làm từ thịt bò hoặc thịt lợn xay nhuyễn, bì và tẩm ướp gia vị và gói lại chắc chắn và để vài ngày cho lên men chín tự nhiên.

Nem chua sau khi hoàn thành có màu sắc hồng bắt mắt và mùi thơm rất hấp dẫn. Vị có độ dai và giòn, nem chua thanh kết hợp với vị cay cay của ớt và mùi thơm của rau răm khiến món ăn thơm ngon khó cưỡng.

Thịt heo ngâm nước mắm:

Trong mâm cỗ ngày Tết của người dân miền Trung, thịt heo ngâm nước mắm tượng trưng cho sự hoàn hảo, sung túc và thịnh vượng. Do đó, hầu hết các gia đình miền Trung đều sẽ tự chuẩn bị món ăn hấp dẫn này trong mẫm cổ của gia đình mình.

Với nguyên liệu chính là thịt heo quen thuộc, được sơ chế cẩn thận và luộc chín tới, sau đó được ngâm với nước mắm nấu mặn mặn ngọt ngọt. Thịt heo ngâm nước mắm thấm đẫm gia vị đậm đà, thịt săn chắc, ăn kèm cùng với cơm nóng hoặc bánh tráng cùng rau sống là đảm bảo ngon hết ý!

Dưa món:

Thêm một món ăn đặc trưng không thể thiếu trong mâm cỗ ngày Tết, bữa ăn ngày Tết của người miền Trung, đó là dưa món. Đây là một ăn được nhiều người dân miền Trung ưa thích bởi hương vị bắt miệng, giúp cân bằng khẩu vị và chống ngán khi thưởng thức bánh chưng, thịt ngâm nước mắm,...

Dưa món có công thức chế biến vô cùng đơn giản, đa số mọi người đều có thể tự chế biến tại nhà. Món ăn sau khi hoàn thành có đủ màu sắc đẹp mắt, rau củ sấy không bị thâm hay héo và vẫn giữ được độ giòn tự nhiên.

Không chỉ vậy, các rau củ ngon ngọt còn ngấm đều mắm đường đậm vị cùng chút vị hăng, cay nồng đặc trưng của củ kiệu, rất ngon miệng. Thưởng thức dưa món làm món ăn kèm với bánh tét thì đúng là trọn vị.

Giò bò:

Để mâm cỗ ngày Tết thêm trọn vẹn và ý nghĩa hơn thì nhất định không thể vắng mặt món giò bò. Món ăn thơm ngon, hấp dẫn xuất hiện mâm cơm ngày Tết với ý nghĩa là lời cầu mong cho phúc lộc đầy nhà và thể hiện lòng thành kính của con cháu khi dâng lên tổ tiên.

Với nguyên liệu chính là thịt bò và mỡ heo được xay nhuyễn, ướp cùng rau thì là và gia vị vừa miệng, mang hương thơm nhè nhẹ của tiêu. Khi thưởng thức, bạn sẽ cảm nhận được vị dai dai, đậm đà hoà quyện với vị ngon ngọt tự nhiên của thịt bò và vị béo nhẹ của thịt mỡ, chấm cùng món tiêu hoặc nước mắm thì khiến ai cũng mê mẩn đó!

Gà luộc:

Không chỉ riêng miền Trung mà cả người dân miền Bắc và miền Nam thường chế biến món gà luộc xuất hiện trong mâm cỗ ngày Tết với ý nghĩa cầu gì được đấy, phúc đức đủ đầy. Đối với người dân Việt, món ăn này mang đến một khởi đầu thuận lợi và vạn phúc đong đầy.

Món ăn hấp dẫn với phần da gà căng bóng, vàng ươm, thịt gà thì dai mềm, không quá khô, có vị ngon ngọt tự nhiên và giữ nguyên chất dinh dưỡng vốn có của gà. Để món gà luộc chuẩn vị và ngon ngọt, bạn hãy tham khảo ngay công thức dưới đây để mâm cỗ ngày Tết thêm phần hấp dẫn nhé!

Canh khổ qua nhồi thịt:

Canh khổ qua nhồi thịt là món canh quen thuộc thường xuất hiện trong mọi mâm cỗ miền Trung. Vào ngày Tết, món canh này còn đặc biệt với ngụ ý mong mọi chuyện "khổ" đã "qua", hy vọng những điều khó khăn của năm cũ sẽ qua để bắt đầu năm mới gặp nhiều may mắn và thuận lợi.

Món canh khổ qua nhồi thịt không chỉ có hương vị thơm ngon mà còn có hàm lượng chất dinh dưỡng canh. Khổ qua có vị đắng nhẹ hoà quyện với thịt băm được ướp đậm đà cùng vị giòn sật của mộc nhĩ, tất cả tạo nên hương vị hấp dẫn. Còn nước canh nóng hổi, có vị ngon ngọt thanh mát, cực cuốn hút.

Xôi gấc:

Nhắc đến các món xôi thì nhất định không được bỏ qua món xôi gấc dân dã, thân thương này đấy. Với màu sắc đỏ cam nổi bật, món xôi gấc biểu trưng cho việc cầu may mắn trong dịp đầu năm, đồng thời món ăn còn khiến mâm cỗ trở nên sinh động và hấp dẫn hơn.

Xôi gấc được nấu chín nóng hổi và có mùi thơm nồng nàn. Từng hạt xôi thơm ngon từ hạt gạo nếp dẻo mềm hoà quyện với vị ngọt vừa phải cùng vị bùi, béo, ngậy đặc trưng của gấc, cực ngon miệng đấy nha.

Bánh thuẫn:

Bánh thuẫn là món bánh truyền thống, thường xuất hiện vào các dịp ngày Tết của người dân miên Trung. Món bánh hấp dẫn với mùi vị thơm ngon, mềm ngọt tan trong miệng khiến người ăn thích thú khi thưởng thức.

Món bánh sau khi nướng sẽ được nở bông mềm, vàng ươm và thơm nức mùi trứng gà. Vỏ bánh xốp mềm, bùi bùi và có vịt ngọt dịu, mang đậm dấu ấn ẩm thực riêng biệt của người miền Trung. Bạn hãy tham khảo công thức dưới đây để mâm cỗ ngày Tết thêm ý nghĩa nhé!

• Tết miền Nam: Bánh tét:

Bánh tét có ý nghĩa sự đùm bọc lẫn nhau và biết ơn cha ông (hay còn gọi là bánh đòn) là món bánh phổ biến trong ngày Tết cổ truyền ở miền Nam. Bánh tét miền Nam được biến tấu với nhiều loại nhân ngọt và nhân mặn như đậu, chuối, thịt mỡ, lạp xưởng, trứng muối,…

Một đòn bánh tét chuẩn miền Nam phải được gói bằng lá chuối, vuông vức, chắc và nhân nằm ở giữa. Thông thường bánh tét sẽ được nấu vào đêm giao thừa và ăn chung với các món ăn khác vào những ngày mừng.

Thịt kho trứng:

Thịt kho trứng có ý nghĩa trên thuận dưới hòa, giàu sang phú quý, có thể gọi với nhiều cách như thịt kho tàu, thịt kho riệu, thịt kho nước dừa. Hầu hết các gia đình đều kho một nồi thịt kho lớn để ăn dần trong ngày Tết vì phong tục không nấu nướng vào những ngày đầu năm.

Củ cải ngâm chua ngọt:

Ngày Tết đến ắt hẳn nhiều bạn sẽ bị ám ảnh bởi thịt kho tàu, thịt mỡ,... xuyên suốt mùa Tết. Để giảm bớt cảm giác ngấy, bạn có thể làm củ cải ngâm chua ngọt để ăn cùng nha.

Tôm khô củ kiệu:

Củ kiệu ngoài việc ăn kèm với bánh tét, thịt kho còn có thể làm thành một món ăn riêng. Củ kiệu ngâm chua ngọt rồi cho tôm khô vào, đây là món ăn đơn giản nhất trong mâm cơm ngày Tết cổ truyền nhưng lại bắt cơm không kém các món khác. Tôm khô củ kiểu mang ý nghĩa tiền bạc đầy nhà, thăng quan tiến chức.

Dưa giá:

Món dưa giá ngâm chua rất dễ làm và vô cùng phù hợp cho những món ăn ngày Tết. Bên cạnh những món ăn như thịt kho tàu, thịt ngâm mắm,.. sẽ không còn gì tuyệt vời hơn khi ăn cùng dưa giá, đảm bảo sẽ giúp giải ngấy rất nhiều đấy.

Gỏi cuốn:

Gỏi cuốn là món ăn có xuất từ miền Nam, gỏi cuốn là món ăn nhẹ được làm từ bún tươi, rau thơm, chả lụa, trứng gà,... cuốn lại với nhau, chấm mắm nêm pha chuẩn vị khiến bạn ăn hoài không ngán. Đây là một món ăn hoà hợp chua - cay - ngọt đủ vị, thật hấp dẫn!

Chả giò:

Không chỉ xuất hiện trên hầu hết các bàn tiệc và mà giò còn xuất hiện trên mâm cơm ngày Tết. Chả giò mang ý nghĩa đồng điệu, chia ngọt sẻ bùi. Nguyên liệu của món chả giò truyền thống thường có thịt heo xay, tôm, nấm mèo, củ sắn,... và một số gia vị thông dụng như nước mắm, tiêu,… Chả giò có thể ăn kèm với bún và các loại rau thơm và chấm với nước mắm chua ngọt.

Lạp xưởng:

Lạp xưởng đơn giản, được làm từ thịt heo và mang đi phơi khô sẽ rất phù hợp để làm món ăn nhâm nhi ngày Tết. Đây là một món bỏ tủ lạnh không thể thiếu ở ngày Tết miền Nam.

Gà luộc:

Gà luộc có ý nghĩa cầu gì được đấy, phúc đức đủ đầy. Đây là món không bao giờ thiếu trên mâm cơm ngày Tết. Theo sách chiêm tinh, mỗi ngày trong 8 ngày đầu năm mới đều thuộc về một con giống. Gà thuộc ngày mùng 1 Tết, đó là lý do mà mâm cỗ cúng Tết không thể nào thiếu đi món ăn này được.

Chả lụa:

Ý nghĩa của món chả lụa trên mâm cơm ngày Tết là: Trong ấm ngoài êm, phúc lộc đầy nhà. Muốn món chả lụa ngon thì phải chọn thịt heo tươi, sờ còn ấm tay, tốt nhất là được mua từ lúc chợ sớm, gia vị ướp vào phải vừa miệng và có vị thơm nhẹ của tiêu.

Làm chả lụa công phu đến thế nhưng nhiều gia đình vẫn chọn tự làm ngay tại nhà để giữ một nét văn hóa đẹp đẽ trong ngày Tết cổ truyền.

Mỗi vùng miền có một hương vị Tết đặc trưng, nếu có điều kiện du lịch từ Bắc vào Nam dịp cuối năm, các bạn sẽ có cảm nhận rõ nét nhất về điều này.

Cách làm món xào thập cẩm trong mâm cơm ngày Tết đơn giản

• Nguyên liệu: Nấm rơm, măng tây, cánh gà, tỏi, nước tương, dầu hào, muối, đường.
• Cách làm:
  • Bước 1: Cánh gà cắt nhỏ hoặc có thể rút xương tùy theo nhu cầu. Sau đó, nêm vào cánh gà 1 thìa nước tương, 1/3 thìa đường và ướp trong khoảng 30 phút. Nếu không thích ăn nước tương bạn có thể thay bằng nước mắm loại ngon.
  • Bước 2: Rửa sạch nấm rơm, cắt bỏ phần chân, chẻ làm đôi và để riêng dùng sau.
  • Bước 3: Măng tây cắt bỏ phần già và lấy phần non, không cần cạo vỏ ngoài. Cắt măng tây thành đoạn ngắn vừa ăn.
  • Bước 4: Làm nóng chảo, cho tỏi băm vào phi thơm. Cho nấm rơm và măng tây vào xào khoảng 2 phút. Sau đó, trút ra đĩa.
  • Bước 5: Thêm xíu dầu vào nồi, đổ gà vào xào đến khi gà mềm. Trút măng tây, nấm rơm vào trở lại, thêm dầu hào và chút muối sao cho vừa miệng.

Tết là dịp đoàn viên,  mọi người có cơ hội ngồi ôn lại việc cũ và làm mới mọi việc. Việc làm mới có thể được bắt đầu về hình thức như dọn dẹp, quét vôi, sơn sửa trang trí lại nhà cửa. 

Người Việt Nam tin rằng, những ngày Tết vui vẻ đầu năm báo hiệu một năm mới tốt đẹp. Năm cũ qua đi mang theo những điều không may mắn và năm mới bắt đầu mang đến cho mọi người niềm tin lạc quan vào cuộc sống.

Tết là sinh nhật của tất cả mọi người, ai cũng thêm một tuổi vì thế khi gặp nhau là mừng nhau thêm một tuổi. Người lớn có tục mừng tuổi cho trẻ nhỏ và các cụ già để chúc các cháu hay ăn chóng lớn và ngoan ngoãn, học giỏi; còn các cụ thì sống lâu và mạnh khoẻ.

Ngày Tết Nguyên đán là một biểu tượng văn hóa vô cùng ý nghĩa của nước ta. Không khí đầm ấm, vui tươi của ngày Tết luôn là khoảnh khắc không thể quên của mỗi người. Tết cổ truyền mãi là nét đẹp trong văn hóa truyền thống của người dân Việt Nam, là văn hóa tuyệt vời nhất cần được lưu truyền và gìn giữ.