Nếu phải chọn ra một món ăn vừa dân dã, vừa gây tranh cãi nhưng lại khiến hàng triệu người mê mẩn thì tôi nghĩ ngay đến bún đậu mắm tôm. Có thể bạn yêu nó, có thể bạn không thể chịu nổi mùi mắm tôm, nhưng không thể phủ nhận một điều: món ăn này nếu ai đã ăn mà "ghiền" rồi là sẽ "ghiền suốt đời luôn". Thậm chí món bún đậu mắm tôm này đã vượt ra khỏi biên giới Việt Nam, biến nó thành một biểu tượng, một đặc sản mà rất nhiều du khách nước ngoài khi du lịch Việt Nam đều đã biết tới nó.

Bún đậu mắm tôm là đặc sản ở đâu, có nguồn gốc từ vùng nào, đọc bài viết này để dõi theo hành trình của món ăn độc đáo này bạn nhé.

Bắt đầu từ những gánh hàng rong

Nguồn gốc bún đậu mắm tôm tuy chưa được ghi chép rõ ràng trong sử sách, nhưng rất có thể nó được bắt nguồn ở Hà Nội – nơi tinh tế trong cả cách ăn lẫn cách chơi. Ban đầu, món này chỉ gồm bún lá, đậu phụ rán và mắm tôm – những nguyên liệu đơn giản, dễ kiếm của người dân quê. Không có gì cầu kỳ, chỉ là một bữa ăn đổi vị giữa đời sống vất vả.

Thế nhưng cái hay là từ sự đơn giản đó, bún đậu mắm tôm đã lặng lẽ “phố hóa”, rồi trở thành món khoái khẩu. Theo lợi kể của những người Hà Nội xưa, người dân từ nhiều miền quê ngoại tỉnh gần đó thường quảy gánh bún đậu đi khắp phố phường, và chính họ đã vô tình gieo hạt giống món ăn này khắp ba miền. Món ăn ngon nên càng ngày càng được đông đảo mọi người đón nhận. Từ những gánh hàng rong như vậy, theo thời gian, món ăn cũng được nâng tầm lên rất nhiều, các hàng, quán lớn cũng mọc ra ngày một nhiều hơn để phục vụ nhu cầu của thực khách. Có thể nói, bún đậu chính là minh chứng sống động cho khả năng “nâng tầm cái bình dân” của người Việt.

Ngày nay, khi nghĩ tới món bún đậu mắm tôm, trong ký ức của nhiều người, món ăn đó vẫn gắn với những mẹt bún bày ở vỉa hè, những gành hàng rong của các bà, các chị ngồi xen kẽ giữa lòng phố thị ồn ào, náo nhiệt.

Mắm tôm - "gia vị linh hồn" của món bún đậu

Điều thú vị nhất ở bún đậu lại chính là mắm tôm – thứ nước chấm khiến món ăn “lên hương”, nhưng cũng là rào cản khiến không ít người phải dè chừng. 

Có một điều thú vị là đến tới 90% các món bún đều ngon hơn, chuẩn vị hơn khi kết hợp cùng mắm tôm. Điển hình kể tới như: Bún đậu mắm tôm, bún riêu, bún thang, bún ốc, bún bò (người miền Trung thường dùng mắm ruốc trong các món bún), bún giả cầy, v.v...

Rất nhiều người thích ăn bún đậu mà không thể...ăn kết hợp cùng mắm tôm!

Tôi thì nghĩ thế này: Không nhất thiết phải ép ai ăn mắm tôm. Món ăn này tuy gắn liền với mắm, nhưng có thể linh hoạt. Nước mắm, tương ớt, thậm chí là xì dầu vẫn có thể tạo ra một trải nghiệm riêng. Có chăng, cái đẹp của ẩm thực Việt là sự linh hoạt trong khẩu vị, không áp đặt, không cực đoan.

Còn để mà ngon, mà "chuẩn cái vị xưa" của mẹt bún đậu vẫn nên... ăn kèm nó với mắm tôm.

Cho tới món bún đậu mắm tôm như ngày nay

Ngày nay, mẹt bún đậu mắm tôm khi các bạn ăn sẽ thấy không còn "đơn giản" như xưa nữa. Từ lòng rán, dồi chiên, chả cốm đến nem chua rán, chả ốc – người bán không ngừng sáng tạo để chiều lòng đủ mọi “gu” ăn uống. Ở TP.HCM, tôi từng thấy mẹt bún còn kèm cả nem nướng, thịt ba chỉ quay, khiến tôi thắc mắc: đây vẫn là bún đậu chứ?

Câu trả lời là: đúng vậy, bởi cốt lõi món ăn vẫn còn – bún, đậu và mắm tôm, thứ nước chấm "nặng mùi" gây thương nhớ gợi lại ký ức của ngày xưa. Mọi sự thêm thắt chỉ làm món ăn trở nên sống động hơn, và có thể, dễ tiếp cận hơn với nhiều người.

Món bún đậu nhiều topping hơn, đa dạng hơn cũng là để chiều lòng khách hơn. Nó cũng là minh chứng cho một đất nước đang phát triển, đang trẻ hóa từ đời sống hàng ngày cho tới văn hóa, ẩm thực.

Sự giao thoa văn hóa

Bún đậu mắm tôm là món ăn gợi nhớ – với người xa quê, nó là ký ức tuổi thơ. Với du khách nước ngoài, đó là một “điểm nhấn văn hóa” thú vị của người Việt. Và với thế hệ trẻ, nó là món “ăn vặt quốc dân” đúng nghĩa.

Nếu bạn chưa từng thử món này, hãy thử một lần – dù là với mắm tôm hay nước mắm. Và nếu bạn đã từng ăn rồi, hãy thử lại với tâm thế khám phá, chỉ cần đi từ Bắc tới Nam món bún đậu mắm tôm các bạn ăn cũng sẽ có sự khác biệt rất nhiều. Là một người yêu nước, một người thích những giá trị truyền thống, tôi tin rằng, bún đậu mắm tôm không chỉ là món ăn, mà còn là một câu chuyện về văn hóa, về sự giao thoa giữa quá khứ và hiện đại.

Kết lại câu chuyện: Bún đậu mắm tôm là đặc sản vùng nào, có nguồn gốc từ đâu?

Câu trả lời chính xác nhất có lẽ để dành lại cho những nhà nghiên cứu văn hóa, lịch sử. Mỗi chúng ta nên trân trọng những giá trị văn hóa, chúng ta có quyền tự hào về những giá trị đó.

Hãy cứ thưởng thức bún đậu theo cách mà bạn yêu thích – kết hợp với mắm tôm cũng được mà với nước mắm cũng chẳng có làm sao. Một mẹt lớn đầy đủ “topping” hay đơn giản chỉ có đậu và bún lá, dù là như thế nào thì nó vẫn được gọi chung với cái tên Bún đậu mắm tôm.

Và có lẽ, đôi khi không cần truy tìm gốc gác quá xa xôi, mà đôi khi chỉ cần ngồi bên mẹt bún đậu, nhâm nhi cùng bạn bè, trò chuyện rôm rả… là đã đủ. Hãy luôn nhớ rằng đây là một món ăn "rất Việt Nam" và đến tận ngày nay, cũng chỉ có Việt Nam mới tạo ra được một Mẹt bún đậu - mắm tôm chuẩn vị nhất. 

Một ngày nào đó, khi đi xa khỏi dải đất hình chữ S này (du là đi học, đi chơi hay đi làm), bạn sẽ thấy muốn ăn một suất bún đậu - mắm tôm mà chuẩn vị nó khó nhường nào.

Anh/chị nào làm hàng, làm quán mua mắm tôm ngon thì liên hệ:

- Sđt: 0902186530

- Kho tại HN: Số 7C ngõ 119 đường Giáp Bát - Hoàng Mai - HN

- Hoặc đặt hàng trực tiếp trên website này: Tại đây